اوزون چیست؟
اوزون
اوزون (ozone) یک مولکول سه اتمی (O3) از اکسیژن است که وزن ملکولی آن ۴۷.۹۸ گرم است . اوزون ترکیب بسیار بی ثباتی است که تحت عوامل بسیاری مثل دما، فشار به اکسیژن تجزیه میشود.(۲). اوزون در سطح زمین یک آلاینده بسیار مخرب برای سیستم تنفسی است. اوزون در لایه بالا بصورت فیلتری برای دفع نور ماورا بنفش از زمین عمل می‌کند . اوزون مصارف بسیاری در زمینه‌های متفاوت دارد. یکی از آنها استفاده از اوزون در دندانپزشکی است. (۳). Ozone Therapy یکی از راههای جدید و بی درد برای درمان بیماریهاست. بیش از صد سال است که از آن استفاده میشود. مطالعات بسیاری، موفقیت اوزون را نشان میدهد. که سبب ایجاد رغبت برای رشد این مطالعات است. فاکتور‌های بسیاری مثل سادگی کارایی تحمل توسط بیماران ، عدم وجود عوارض جانبی و بهره‌وری اجتماعی و اقتصادی بالا سبب گسترش استفاده از آن شده است.
اوزون و کاربرد‌های آن در دندان پزشکی و پزشکی
هنسلر ، اولین مدل قابل اعتماد از ژنراتور‌های ازن در پزشکی را معرفی کرد، ولف در ساله ۱۹۱۵ با موفقیت توانست از آن در درمان زخم‌ها التهاب و … استفاده کند، این عرصه سپس با کارهای اروین پایر که نتیجه خود را در ۲۵۰ صفحه منتشر کرده در زمینه جراحی و درمان موفقیت چشمگیری پیدا کرد. این موضوع آغازی شد برای استفاده از Ozone Therapy با این حال در اواخر قرن بیستم استفاده از ازن روی به فراموشی میرفت. به طور خاص عدم وجود مواد‌های اوزونی مثل پلاستیک استفاده از آن را در کاربرد آن برای بهبود زخم‌ها سخت میکرد. در ساله ۱۹۵۸ هنسلر اولین ژنراتور ازن را ارائه کرد. که می‌توانست اوزون را در دوز‌های مختلف تولید کند. ولف و او توانستند با هم Ozone Therapy را معرفی کنند. این ولف بود که توانست درمان خون را از این طریق ایجاد کند، ورکمیستر متد‌های استفاده از ازن‌های پائین تر از جو را ارائه کرد. رلیتنسکی به عنوان جراح مطالعات خود را در زمینه درمان دیابت ارائه کرد، کنچ، روی استفاده مقعدی از آن کار کرد. تعداد زیادی از کشفیات پایر فدای کشفیات موثر تر او شد.
بعضی از مواقع ازن دارویی به عنوان مکملی در درمان استفاده میشود. برای مثال بیماریهایی مثل روماتیسم و بیماریهای التهابی(۶). استفاده از اوزون در دندانپزشکی استفاده بسیار متوسطی داشته است. افرادی مثل سویس و فیسچ تز دکترای خود را در ساله ۱۹۳۵ به این امر اختصاص دادند.هنوز پایان ساله ۱۹۸۰ نرسیده بود که استفاده از آن در دندانپزشکی مورد توجه قرار گرفت. اقدامات شناخته شده بسیاری از آن روی بدن انسان وجود دارد. ضد درد‌ها ، ضد میکرب ها، ضد باکتریها، ویروس کش‌ها فعال شدن متابولیسم کربوهیدرات‌ها و چربی و …. اثر ضد میکروبی آن رایج‌ترین آنهاست.
دلیل اصلی مرگ سلولی آسیب محل غشای سیتوپلاسمی است و همچنین تغییرات ناشی از اوزون در محتوای سلولی. به دلیل آثار ثانویه اکسیدان‌ها این اثر به سلولهای بدن انسان آسیب وارد نمی کنند. اوزون در انتیبوتیک‌های مقاوم بسیار موثر است. فعالیت ضد میکروبی آن در محیط‌های PH اسیدی افزایش می‌یابد. قابل ذکر است که برخی مطالعات در زمینه تاثیر اوزون ناکافی است. میکروب هایی وجود دارند که به آن مقاومند. در عفونت‌های ویروسی مکانیزم ازن در عدم تحمل سلولهای آلوده به پرو اکسید‌ها نهفته است که فعالیت ترانس‌های معکوس را تغییر میدهد. که در سنتز پروتئین‌ها نقش دارد.
اوزون باعث سنتز مواد فعال بیولوژیکی مانند اینترلوکین‌ها ، لوکوترین‌ها و پروستگلندین میشود و سیستم ایمنی سلولی را تحت تاثیر قرار میدهد. سبب تحریک سلولهای ایمنی و نهفته ایمونوگلوبولین‌ها میشود. همچنین ماکروفاژ‌ها را فعال می‌کند. باعث افزایش حساسیت میکرو ارگانیسم‌ها نسبت به فاگوسیتوز میشود و افزایش “po2” را در دریافت‌ها به ارمغان می آورد. که سبب افزایش اکسیژن خون میشود. و موجب تغییر متابولیسم سلولی میشود. و منابع پر انرژی را استفاده می‌کند. همچنین مانع تجمعی گلبول‌های قرمز خون میشود. و سطح تماس آنها برای حمل اکسیژن را افزایش میدهد و باعث ترشح باز کننده عروق میشود. همچنین مکانیسم سنتز پروتئین را فعال می‌کند. ریبوزوم و میتوکندری در سلولها را افزایش میدهد. این تغیرات در سطح سلول باعث باز سازی بافت‌ها و اندام‌ها میشود.
اوزون درمانی
تجویز آن در درمان بر اساس گزارشات بیمرستن است. مطالعات مختلف در مورد مکانیزم‌های صورت گرفته از یافته‌های از نقطه نظر علمی حمایت میشود. جدول یک نشانه های Ozone Therapy را نشان میدهد. (۶) از موارد منع مصرف Ozone Therapy نکته زیر ذکر شده.
مسمومیت با الکل حاد. خون ریزی از دو ارگان. آلرژی، … (۶). ازن در افرادی که مبتلا به آلرژی هستند نیز ریه‌ها را تحت تاثیر قرار میدهد. (۱۰). مجمع پزشکی اوزون در اروپا نسبت به استفاده از آن در تزریق‌های داخل وریدی هشدار میدهد. چون ممکن است مبتلا به آمبولی هوا شود.
اشکال متفاوت گاز “o3” غیر معمول هستند . به همین دلیل است که در کاربرد‌های خاصی از آن استفاده میکنند.
برای درمان جراحت‌های خارجی حمام “o3” معمول‌ترین متد است. به شرطی که وارد هوای محیط نشود.
آب اوزونیت که در دندانپزشکی استفاده میشود. به صورت اسپری یا کمپرس است. از آن در بیماری روده استفاده میشود. دوز مشخصی از آن وارد ۵۰ تا ۱۰۰ میلی‌لیتر از خون بیمار میشود .. که این باعث بهترین توزیع سلولهای قرمز و سفید خون شده و متابولیزم آن را فعال می‌کند. به بیان دیگر ارگان نیاز به داروی خود دارد و تعادل سلولهای سفید و قرمز دوباره توسط تزریق یک قطره نرمال خواهد شد. این یک روش کم خطر برای مواد مقاوم به آن است
در درمان درد اوزون میتواند به صورت تزریق عضلانی یا داخل مفصلی اعمال شود.
Ozone Therapy در کشور‌های اروپایی یک راه جایگزین است.
جدول یک : استفاده از ازن در پزشکی
| مکانیزم | نشانه ها |
| مواد ضد عفونی کنند و پاک کنند بهبود و ترمیم زخم | زخم‌ها و ضایعات پوستی خارجی |
| فعال سازی گلبول قرمز با ارتقاع آزادسازی اکسیژن و فعال سازی “ROS ” و جذب رادیکال | اختلالات گردش خونه شریانی |
| فعال شدن سلولهای ایمنی با آزاد سازی سیتوکین ، اینتروفرن، اینترلوکین . سیستم ایمنی ذخایر آنتی اکسیدانی را افزایش میدهد. | نقص ایمنی
اشکال مزمن هپاتیت ب و س درمان حیاتی در بیماران مبتلا به سرطان درمان حیاتی در ارتریت روماتید
|
| تاثیرات ضد التهابی فعال سازی آنزیم‌های ضد اکسیدانی مثل رادیکال‌های جاذب ، فعال سازی مولفه‌های ایمنی و سلولهای غضروفی با آزاد سازی “TGF-P” | بیماریهای التهابی مثل : آرتروز زانو
اختلال پس از ضربه به زانو
|
انتشارات انجام شده راهنمایی برای استفاده از اوزون هستند . در ساله ۱۹۸۰ یک جراح آلمانی تحقیقات خود را راجع به Ozone Therapy در دانشگاه کلینیکوم شروع کرد . این تحقیقات در فعالیت‌های پزشکی به چاپ رسید. مورد مذکور از ۵ میلیون درمان ازن پرده برداری کرد. که توسط ۱۰۰۰ پزشک که روی ۳۵۰۰۰۰ بیمار انجام شده بود.
اگر چه بسیاری از پزشکان ایتالیا، سوئیس، استرالیا، آلمان، از اوزون استفاده میکردند اما هنوز وارد بازار صنعت نشده. و بیمه به آن تعلق نگرفته است .
پروپزال‌های صورت گرفته در آلمان سبب اعتراض محققان شد . بر اساس ویکیپدیا سیستم‌های سوسیالیستی مشکلات زیادی برای پذیرش اوزون در پزشکی ندارند. هیچ منع آشکاری از اوزون درمانی در کوبا، جمهوری چک ، فرانسه ، آلمان ، اسرائیل ایتالیا ، ژاپن ، مالزی مکزیک ، هند، رومانی، روسیه و اکراین وجود ندارد.
در آمریکا استفاده از Ozone Therapy در بسیاری از ایالت‌ها به تصویب رسیده است. در الاسکا ، آریزونا، کولوردو، ژرژیا، نیویورک، کارولینا شمالی و جنوبی، واشنگتن پزشکان بدون هیچ نگرانی از پیگرد قانونی از Ozone Therapy استفاده میکنند. (۳).
استفاده از اوزون در دندانپزشکی به دلیل خصوصیات ضد میکروبی آن است. اثبات شده در مقابل باکتریهای مثبت و منفی ، قارچ‌ها و ویروس‌ها موثر است.(۱۱)
مولر تاثیر گاز روی دندان را در آزمایشگاه با درمان فتدینمیک و عوامل ضد عفونی کننده شناخته شده مثل کلرهگزدین ۲%، مقایسه کرد. باکتریهأی مثل اکتینوملسیس ، استرپتکوک سوبرینوس ، استرپتکوک ارلیس مورد مطالعه قرار گرفتند. اوزون از سیستم تحویل اوزون در خلأ تولید شده. آنها نتیجه گرفتند که جمعیت میکروبی ماتریسی تبیعه شده. در بیوفیلم به خوبی در مقابل عوامل ضد میکروبی محافظت میشود. تنها ۵% از راه حل‌ها قادر به حذف کامل باکتریها بود. استفاده از گاز اوزون یا “PDT” قادر به حذف کامل باکتری از بیوفیلم نبود(۱۲). بیسن در (۱۳) اثر ضد میکروبی دستگاه اوزون را در بررسی ضایعات پوسیدگی ریشه اولی بررسی کرد. و بهره‌وری آن روی استرپتوکوک را ارزیابی کرد . در نتیجه قرار گرفتن در معرض آن ۱۰ یا ۲۰ ثانیه تحت شرایط آزمایشگاهی سطح میکرو ارگانیسم را به کمتر از ۱% کاهش میدهد. هولمز در (۱۴) آثارت استفاده از زییلیتول ، فلراید، کلسیم فسفات و روی را بعد از استفاده از دستگاه ازن مشاهده کرد. این آزمایش روی ۸۹ بیمار که رنج سنی ۶۰ تا ۸۲ سال داشتند انجام گرفت . بعد از ۱۸ ماه صد درصد “PRCL”ها که با اوزون درمان شده بودند، بهبود یافت بود. در گروهی که ضایعات بدون درمان رها شده بودند تنها یک “PRCL” بهبود یافت بود. در ۹۲% از مورد وضعیت چرمی باقی مانده بود. در حالی که در ۳۷% ” PRCL ” از حالت چرمی به نرم بد تر شده بود. پلیدرو اثر ضد میکروبی دستگاه ازن را بر روی استرپتوکوکوس در مقایسه با سیستم عاج بلند مطالعه کرد.
آنها به این نتیجه رسیدند که ۸۰ ثانیه کاربرد آن در درمان باقیمانده میکرو ارگانیسم‌ها بسیار امیدوار کنند است. ۴۰ ثانیه استفاده از آن سبب کاهش قابل توجهی استرپتوکوکوس میشود. اما باعث درمان‌های دیگر نمی‌شود، استفاده طولانی مدت از اوزون سبب اثر بخشی بهتر آن خواهد شد (۱۵) .، نگیشی اثر بخشی آب اوزونیته را در بقایی میکرو ارگانیسم دهان و پلاک دندان تست کردند. آنها به این نتیجه رسیدند این آب برای از بین بردن میکرو ارگانیسم‌های مثبت و منفی موثر است. باکتریهای منفی بسیار حساس تر از باکتریهای مثبت بودند، همچنین آب اوزونیت فعالیت‌های چشم گیرتری روی فعالیت باکتریها در پلاک بیوفیلم داشت. آب اوزونیت تجمع پلاک دندانی در آزمایشگاه را مهر کرد(۱۶). هوته در مطالعات خود آب ازنیت را به عنوانه یک عامل ضد عفونی کنند نشان داد. آب اوزونیت ویژگیهای استفاده خوراکی را در بر داشت. (۱۷). هرم پتانسیل آن به عنوان عامل ضد باکتری را ارزیابی کرد. ازن به شکل گازی و آبی مورد مطالعه قرار گرفت. اوزون پس ۲۴۰ ثانیه درمان در مقابل فکلیس ضد باکتری بود. اگر چه در برابر سلولهای فکلیسی تا زمانی که در یک محیط که قابل تحریک شدن است قرار نگیرند،موثر نبود. گاز آن در مقابل بیو فیلم فکلیسی موثر نبود (۱۸). استرلا به مطالعه تاثیر اوزون گازی و آبی و عوامل ضد عفونی کنند در رشد دندان انسان پرداخت(۱۹). همهٔ آنها در طول ۲۰ دقیقه عمل روی لثه دندان بی اثر بودند، تهنسمسوب در (۲۰) تاثیر Ozone Therapy را روی رشد سلولها و تغییرات فرا ساختاری در باکتریهایی مثلا ای کلای، سالموندلا، استافیلوکوکوس ) را بررسی کرد، مشاهده شد ازن به میزان ۰.۱۶۷ میلی گرم میتواند آب را استرلیزه کند . که توسط باکتریها در ۳۰ دقیقه آلوده شده بود.
تخریب غشای باکتری و در نهایت از بین رفتن سلول باکتری مشاهده شد. اگر آنها در غلظت‌های بالاتر آثاری نداشتند(۲۰). کرنوسوا در (۲۰) از اوزون در موارد زیر استفاده کرد، پیشگیری از پوسیدگی دندان کودکان، استفاده از آن در حفره آماده پس از کشیدن دندان، در بیماران مبتلا به التهاب لثه و آبسه و ….. این مورد در تمام بیماران باعث بهبود شد استفاده از آن در کشیدن دندان بسیار موثر است.
تنها ۱۰% بیماران از عوارض رنج می‌بردند. اما در این مورد نیز سیر بالینی کوتاهتر بود. (۲۱). تاثیر آن در روند ترمیم زخم در حفره دهان نیز توسط فیلیپپی در (۲۱) مشاهده شد. و نتیجه گرفت استفاده از آب اوزونیت به صورت روزانه بهبود را تسریع می‌بخشد. این نتایج پس از دو روز اولی قابل مشاهده است. مقایسه زخم ، تسریع درمان با استفاده از آب اوزونیته را نشان میدهد.
نتایج نشان میدهد اوزون درمانی ارزان است و بسیار امیدوار کننده است. مطالعات بیشتر در جهت استاندارد سازی Ozone Therapy مورد نیاز است. البته موارد منع مصرف آن نباید فراموش شود.
